Pracownicze Plany Kapitałowe („PPK”) są programem dodatkowego, a w odniesieniu do pracowników – kompletnie dobrowolnego oszczędzania na emeryturę, którym objęty zostanie ok. 11,5 mln osób zatrudnionych, umożliwiający gromadzenie oszczędności wypłacanych po przejściu na emeryturę. Pieniądze zgromadzone w PPK stanowić będą prywatną własność pracowników, wprowadzenie programu nastąpi etapami aż do 2021 roku - w zależności od wielkości przedsiębiorstwa. Utworzenie i prowadzenie PPK będzie nowym obowiązkiem pracodawców. Od 1 lipca 2019 r. obowiązek utworzenia PPK będą miały podmioty, które zatrudniają co najmniej 250 osób.

Jako zalety PPK wskazuje się, że jest to program:

  • dobrowolny - można zrezygnować z oszczędzania w każdej chwili,
  • tani – nisko usytuowany limit kosztów (0,6%),
  • przyjazny pracownikom - nic nie trzeba robić, aby przystąpić do PPK,
  • wspomagający rozwój gospodarczy.

Dla kogo przeznaczone są PPK?

PPK został skierowany do ponad 11 milionów polskich pracowników. Rząd wskazuje, że ok. 75 % Polaków nie odkłada pieniędzy na stare lata, podając jako przyczynę niewystarczające zasoby finansowe lub ich całkowity brak. Opracowując system wzięto również pod uwagę przewidywaną niewielką wysokość świadczeń emerytalnych dla wielu Polaków.

Zasady Pracowniczych Planów Kapitałowych

Pieniądze zgromadzone w PPK będą wypłacane co do zasady po osiągnięciu przez uczestnika 60 roku życia, środki te w zamierzeniu stanowić będą prywatną własność uczestników.

W ramach rozwiązań przewidziano zawieranie dwóch rodzajów umów:

  1. umowy o zarzadzanie PPK (stronami - podmiot zatrudniający i instytucja finansowa),
  2. umowy o prowadzenie PPK (stronami - osoba zatrudniona i instytucja finansowa). Instytucje finansowe to: fundusz inwestycyjny zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, fundusz emerytalny zarządzany przed Powszechne Towarzystwo Emerytalne (PTE) albo pracownicze towarzystwo emerytalne lub zakład ubezpieczeń.

Umowę o zarządzanie PPK zawierają podmioty zatrudniające, przez które wprowadzona ustawa rozumie: pracodawców w rozumieniu Kodeksu pracy, zleceniodawców, nakładców, rolnicze spółdzielnie produkcyjne i spółdzielnie kółek rolniczych, a także podmioty, w których działają rady nadzorcze (o ile ich członkowie są wynagradzani z tytułu pełnienia tych funkcji).

Umowa o zarządzanie PPK zasadniczo powinna zostać zawarta nie później niż na 10 dni roboczych przed datą, w której w stosunku do pierwszej z zatrudnionych osób pracodawca zobowiązany został do zawarcia umowy o prowadzenie PPK. W trakcie wprowadzania zmian obowiązują dodatkowe obowiązki dotyczące terminów zawierania umów o zarządzanie PPK w okresie przejściowym. Termin ten został powiązany z terminem zawierania drugiego rodzaju umowy – o prowadzenie PPK. Umowy o prowadzenie PPK pracodawcy będą zawierać w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po upływie 3 miesięcy od dnia, w którym ustawa obejmuje danego pracodawcę, natomiast umowy o zarządzanie PPK - nie później niż 10 dni roboczych przed zawarciem umowy o prowadzenie PPK. W przypadku gdy pracodawca nie dopełni obowiązku zawarcia umowy o prowadzenie PPK w ustawowym terminie, włączenie pracownika do PPK następuje automatycznie, z mocy prawa. W pierwszym dniu po upływie tego terminu między pracownikiem a instytucją finansową, z którą pracodawca zawarł umowę o zarządzanie PPK, zostaje nawiązany stosunek prawny, jak gdyby umowa o prowadzenie PPK została zawarta. Od tego też dnia będzie możliwe egzekwowanie od podmiotu zatrudniającego obowiązku odprowadzania składek do PPK.

Składki do PPK

Wpłaty do PPK mają być dokonywane zarówno przez pracodawcę, jak również uczestnika programu. Wpłata podstawowa do PPK wyniesie 2 proc. wynagrodzenia, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od uczestnika programu i 1,5 proc. wynagrodzenia, stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od osoby zatrudniającej.

Uczestnik PPK, którego miesięczne wynagrodzenie uzyskiwane z różnych źródeł, będzie równe lub niższe niż 120 proc. minimalnego wynagrodzenia w danym roku – będzie mógł dokonywać wpłaty podstawowej niższej niż 2 proc., ale nie mniejszej niż 0,5 proc. To propozycja dla osób najmniej zarabiających. Pracodawca będzie mógł zadeklarować w umowie o zarządzanie PPK dokonywanie wpłaty dodatkowej w wysokości do 2,5 proc. Oznacza to, że pracodawca każdemu pracownikowi będzie dodawał przynajmniej 1,5 proc. ale nie więcej niż 4 proc. (wpłata podstawowa i dodatkowa). Uczestnik PPK będzie mógł także zadeklarować wpłatę dodatkową do 2 proc., co daje łącznie maksymalnie 4 proc. (wpłata podstawowa i dodatkowa). W efekcie na konto pracownika w PPK będzie mogła wpływać łączna wpłata od 3,5 do 8 proc. wynagrodzenia.

Pracodawca za niewywiązanie się z obowiązku dokonywania wpłat do PPK będzie podlegał grzywnie w wysokości od 1000 do 1 000 000 zł. Realizacja obowiązku tworzenia i prowadzenia PPK będzie kontrolowana przez Państwową Inspekcję Pracy.

Wpłaty na PPK w skrócie:

  • PPK - składka powitalna, jednorazowa ze strony państwa – 250 złotych,
  • PPK - dopłata roczna ze strony państwa – 240 złotych,
  • PPK - składka podstawowa pracodawcy (obowiązkowa) – 1,5% podstawy składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe,
  • PPK - składka dodatkowa (dobrowolna) pracodawcy – do 2,5% podstawy składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe,
  • PPK - składka podstawowa pracownika – 2,0% podstawy składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe,
  • PPK - składka dodatkowa pracownika – do 2,0% podstawy składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Od kiedy?

Projekt ustawy zakłada, że Pracownicze Plany Kapitałowe będą wprowadzane etapami. Kolejność tworzenia PPK będzie uzależniona od wielkości lub typu pracodawcy. Przepisy weszły w życie 1 stycznia 2019 roku, ale pracodawcy będą mieli czas na przygotowanie się do wprowadzenia Pracowniczych Planów Kapitałowych.

Harmonogram przystępowania firm do PPK: dla zatrudniających powyżej 250 osób (3,3 mln) - 1 lipca 2019 r., od 50 do 249 osób (2 mln) - 1 stycznia 2020 r., od 20 do 49 osób (1,1 mln) - 1 lipca 2020 r., pozostali (5,1 mln) - 1 stycznia 2021 r.

Dobrowolność PPK

Każdy zatrudniony zostanie zapisany do programu automatycznie, ale będzie mógł się z niego wycofać, czyli oszczędzanie w PPK będzie dobrowolne (na podstawie pisemnej deklaracji złożonej u pracodawcy). Założono jednak możliwość ponownego powrotu do programu – co cztery lata pracodawca będzie informował pracownika, który złożył deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do Pracowniczego Planu Kapitałowego, o ponownym dokonywaniu wpłat.

Gdzie będą inwestowane pieniądze z PPK?

Każda instytucja finansowa będzie musiała zadbać o to, aby zarządzane przez nią środki mogły być lokowane w tzw. funduszach zdefiniowanej daty stosujących odmienne zasady polityki inwestycyjnej, uwzględniające różny wiek uczestników PPK, w liczbie odpowiadającej co najmniej liczbie ograniczeń poziomu ryzyka inwestycyjnego w zależności od wieku uczestnika. W uproszczeniu: fundusze zdefiniowanej daty będą swego rodzaju funduszami cyklu życia, pozwalającymi na zapewnienie racjonalnego inwestowania zgromadzonych środków, tak aby środki gromadzone w ramach PPK przez uczestników zbliżających się do 60. roku życia były inwestowane w sposób coraz bardziej bezpieczny.

Pozostałe rozwiązania PPK

Polski Fundusz Rozwoju będzie prowadził ewidencję Pracowniczych Planów Kapitałowych: towarzystw funduszy inwestycyjnych, PTE, pracowniczych towarzystw emerytalnych i zakładów ubezpieczeń spełniających wymogi określone w ustawie, podmiotów zatrudniających, które zawarły umowy o zarządzanie PPK, umów o zarządzanie PPK zawartych przez podmioty zatrudniające, uczestników PPK. Powstanie także portal PPK, który będzie miał funkcje informacyjną dla uczestników PPK, będzie służył do prezentacji ofert instytucji finansowych adresowanych do podmiotów zatrudniających, a w przyszłości również do informowania uczestników PPK o wartości zgromadzonych przez nich środków. Uregulowano także kwestię podziału pieniędzy w sytuacji rozwodu lub unieważnienia małżeństwa oraz w przypadku śmierci uczestnika PPK. Wprowadzono także regulacje obejmujące takie zagadnienia, jak rozporządzanie środkami zgromadzonymi w PPK, wypłaty, wypłaty transferowe i zwrot. Za niedostosowanie się do przepisów ustawy ustawodawca przewidział surowe sankcje.

Wypłata pieniędzy z PPK

Jeśli uczestnik PPK po osiągnięciu 60. roku życia zdecyduje o wypłacie zgromadzonych środków, to 25 proc. zostanie mu wypłaconych jednorazowo, a pozostałe 75 proc. zostanie wypłaconych w co najmniej 120 miesięcznych ratach (10 lat). Uczestnik programu, po osiągnięciu 60. roku życia, będzie mógł także wnioskować o wypłatę środków zgromadzonych w PPK w formie świadczenia małżeńskiego. Świadczenie to będzie wypłacane przez 120 miesięcy (ma być wypłacane małżonkom wspólnie aż do wyczerpania środków). Jednak w przypadku śmierci jednego z nich, świadczenie to będzie wypłacane drugiemu w dotychczasowej wysokości, aż do wyczerpania zasobów. Ponadto – przed osiągnięciem 60 roku życia – będzie można wnioskować o wypłatę do 25 proc. środków w przypadku poważnego zachorowania pracownika, jego małżonka lub dziecka. W takich przypadkach wypłata, w zależności od wniosku uczestnika, będzie dokonywana jednorazowo albo w ratach. Nie będzie konieczny zwrot tych środków. Możliwe będzie także jednorazowe, wcześniejsze wypłacenie środków z PPK na sfinansowanie wkładu własnego do kredytu np. przy zakupie mieszkania lub domu – z obowiązkiem zwrotu w ciągu 15 lat.

PPK – podsumowanie

Pracownicze plany kapitałowe to nowa forma oszczędzania współfinansowana przez osoby zatrudnione i pracodawców, z dodatkowym, niewielkim udziałem środków dotowanych przez państwo. Gromadzone w ten sposób oszczędności będzie można wykorzystać po osiągnięciu wieku 60 lat. Zasadniczo będą one wypłacane w ratach, przez okres 10 lat.

Kluczowe dla ustanowienia w zakładzie pracy pracowniczego planu kapitałowego jest zawarcie dwóch rodzajów umów. Pierwsza z nich to umowa o zarządzanie PPK, zawierana między podmiotem zatrudniającym a instytucją finansową. Druga to umowa o prowadzenie PPK, również zawierana z instytucją finansową, jednak podmiot zatrudniający zawiera ją w imieniu i na rzecz swoich zatrudnionych.

Osoba zatrudniona nie może być w żaden sposób dyskryminowana ze względu na podjętą przez siebie decyzję o uczestniczeniu lub nieuczestniczeniu w PPK. Ponowne opłacanie składek za zatrudnioną osobę jej pracodawca będzie zobowiązany podjąć po 4 latach. Pracownik będzie mógł wówczas ponownie złożyć deklarację o rezygnacji z uczestnictwa w PPK, jeżeli ponownie podejmie taką decyzję. W tej sytuacji nie rozpocznie się opłacanie składek do PPK za osobę, która złożyła deklarację o rezygnacji. Uczestnik, który zrezygnował z dokonywania wpłat do PPK, będzie mógł w każdym czasie ponownie przystąpić do oszczędzania w ramach tego planu. W celu ponownego przystąpienia do dokonywania wpłat do PPK uczestnik będzie składał podmiotowi zatrudniającemu, na piśmie, wniosek o dokonywanie wpłat do PPK.

Jak zawsze przy tego typu zmianach należy wstrzymać się z ocenami przynajmniej do wejścia ich w życie, niemniej jednak z uwagi na specyfikę programu, na rzeczywisty efekt wprowadzonych zmian możemy poczekać znacznie dłużej. 

Ustawa o pracowniczych planach kapitałowych została podpisana przez Prezydenta 19 listopada 2018 r.

Podstawa prawna: art. 1-3, art. 7-8, art. 14, art. 16-17, art. 23, art. 25-28, art. 31-32, art. 85, art. 99-101, art. 106-108 ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych.